In 1924 werd Anton Schwarzkopf geboren in Behlingen. Zijn ouders maakten caravans en trailers voor kermis- en circusexploitanten. Vanaf 1954 richtte het bedrijf zich voornamelijk op kermisattracties. In 1960 gaf Antons vader het bedrijf in zijn handen. Vanaf dan begon hij een hele reeks attracties te maken. Schwarzkopf is vooral bekend om zijn achtbanen, maar heeft daarnaast ook heel wat thrillrides en darkridesystemen gemaakt, die zowel op kermissen als in pretparken verschenen, en daar nu nog vaak te vinden zijn. In de hoogdagen van het bedrijf waren er tot 250 mensen in dienst, en omdat dat vaak nog niet genoeg was werd er ook beroep gedaan op andere bedrijven om hen te vertegenwoordigen, zoals het geval is met het Zwitserse bedrijf Intamin en het Japanse Sansei. 


Anton Schwarzkopf had misschien wel geniale ideeën, maar hij had niet de kennis om de attracties volledig zelf te ontwerpen. Daarom nam hij in 1964 de Duitser Werner Stengel in dienst. Deze man werkte oorspronkelijk exclusief voor Schwarzkopf, maar ondertussen is hij werelds bekendste achtbaanontwerper. De productie van veel stalen buizen liet Schwarzkopf omwille van een gebrek aan de nodige machines over aan het bedrijf Mannesmann.


Ook al had Anton Schwarzkopf fantastische ideeën, een zakenman was hij echter zeker niet, en in 1983 ging het bedrijf voor de eerste keer failliet, voornamelijk omdat een groot project voor een klant in Venezuela werd afgezegd, en omdat van de drie bestelde achtbanen van het type Munchner Bahn er slechts één werd geproduceerd. Drie jaar later, tijdens de productie van de kermisachtbaan Thriller volgde het tweede faillissement. De productie van de Thriller werd overgedragen aan het Duitse staalbedrijf BHS, dat al meerdere malen opdrachten voor Schwarzkopf had uitgevoerd. 


Zelfs na deze tweede financiële nederlaag gaf Anton Schwarzkopf niet op, en begon hij zich vooral te richten op de productie van onderdelen voor BHS, Maurer Söhne, Gerstlauer, en Zierer. Het resultaat is dat er tussen het midden van de jaren 80 en het midden van de jaren 90 enkele achtbanen verschenen waarvan meerdere bedrijven beweren dat ze hem gemaakt hebben. Het juiste antwoord is dat ze er allemaal aan meegewerkt hebben. In 1992 kocht het bedrijf Gerstlauer, dat is opgestart door een ex-werknemer van Schwarzkopf de productieafdeling van Schwarzkopf. Dit was voor Gerstlauer de basis om een grote speler te worden in de pretparkindustrie.
Op 30 juli 2001 stief Anton Schwarzkopf aan parkinson. De pretparkwereld verloor die dag een genie.


De zoon van Anton, Wieland Schwarzkopf, heeft sinds 1984 ook zijn eigen bedrijf in de pretparkwereld. Hij hield zich voornamelijk bezig met het leveren van onderdelen aan het bedrijf van zijn vader, en met het verhandelen van tweedehands attracties. Verder bouwde hij ook enkele attracties, onder andere in samenwerking met Gerstlauer, maar dit bleef enkel op kleine schaal. Jammer genoeg heeft Wieland Schwarzkopf weinig moeite gedaan om zo succesvol te worden als zijn vader; het enige product dat enigszins van belang is zijn de nieuwe treintjes voor bestaande Schwarzkopfachtbaan-bezitters die hij aanbiedt. Jammer genoeg zijn deze treintjes uitgerust met horsecollars, en niet met lap bars zoals bijna alle achtbaantreintjes van Schwarzkopf. Fans van Schwarzkopf vinden dit een verkrachting die niet thuishoort op een authentieke Schwarzkopf.


Schwarzkopf is vooral bekend voor zijn goede kwaliteit van zijn attracties, en de soepelheid van zijn achtbanen, die mits het nodige onderhoud blijft, wat bij andere bedrijven niet altijd het geval is. Verder speelde Anton Schwarzkopf ook heel goed in op de wensen en behoeften van het publiek, zodanig dat bijna al zijn attracties een succes werden. 


Anton Schwarzkopf heeft veel vernieuwingen ingevoerd. Niet enkel bouwde hij de eerste veilige achtbaan met een looping, maar hij staat ook bekend voor zijn Cone Plug systeem. Aangezien Schwarzkopf in de eerste plaats kermisachtbanen produceerde, die pas later hun weg vonden naar de pretparken was het noodzakelijk om een systeem te vinden waarmee de achtbaan op kortere tijd gemonteerd kon worden. In plaats van alle onderdelen met bouten aan elkaar te zetten maakte men van de achtbaansporen puzzelstukken die in elkaar konden worden gestoken. Het geheel is een beetje vergelijkbaar met Lego. Een groot voordeel dat voortvloeide uit het Cone Plug systeem was dat er minder ondersteuningen nodig waren. Het Cone Plug systeem werd voor de eerste keer toegepast op de Looping Star.


De volledige lijst van alle attracties die Schwarzkopf heeft gemaakt is zo groot dat ik me hier ga beperken tot de belangrijkste types achtbanen. Dit wil niet zeggen dat zijn andere attracties minderwaardig zijn, maar zij zijn bijna allemaal slechts in een beperkte oplage gemaakt.

- Wildcat Dit was het eerste achtbaantype dat Anton Schwarzkopf op de markt bracht; namelijk in 1964. Het is een kermisachtbaan die een beetje doet denken aan een wilde muis door de ongebankte bochten op grote hoogte. Er staan afzonderlijke karretjes in de vorm van auto’s op de baan, die elk plaats bieden aan vier personen. Van de Wildcat werden drie types ontworpen die verschillen in grootte en hoogte, maar wel dezelfde lay-out hebben. Hoewel de Wildcat niet meer vaak te vinden is tegenwoordig is de invloed van deze achtbaan nog steeds te merken. Voornamelijk Italiaanse bouwers hebben in het verleden regelmatig laten inspireren door de Wildcat. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de Zyclon’s van Pinfari.

- Jet Star De Jet Star is net als de Wildcat in de eerste plaats voor de kermis gebouwd. Het speciale aan deze achtbaan zijn de karretjes waarin de passagiers met vier achter elkaar zitten. Tussen 1968 en 1983 verschenen er vijf verschillende types van de Jet Star.  De lay-outs verschillen telkens, en verder verschilt het type lifthelling. Type 1 heeft een ketting, type 2, 3, en 4 hebben een cirkelvormige lifthelling en een aangedreven trein, en type 5 gebruikt bandjes voor zijn lifthelling.  De Jet Stars bieden een vlotte rit met serieus wat spanning, die nog wordt verhoogd door het feit dat de karretjes niet beschikken over een veiligheidsbeugel.

- Shuttle Loop De Shuttle Loop van Schwarzkopf is een shuttle achtbaan met één looping.  Er zijn twee types verschenen. Het eerste type, uit 1977, maakte gebruik van het zogenaamde weightdropsysteem. Het tweede type, dat een jaar later verscheen maakte gebruik van een vliegwiel.  Meer info over deze types van lanceersystemen, kunt u nalezen in het dossier "Lanceersystemen"... Deze achtbaan ziet er misschien niet zo intens uit, maar de lancering is zeer krachtig, en de looping is eerder rond dan clothoïdisch. Hierdoor trekt de looping relatief veel positieve verticale G-krachten.

- Looping Star Naast het vliegwieltype van de Shuttle Loop kwam in 1978 ook de Looping Star op de markt. Samen met de het vliegwieltype van de Shuttle Loop drukte de Looping Star zijn stempel op de toekomstige achtbanen van Schwarzkopf. Zo werden het uiterlijk van de looping (een vierkante box als ondersteuning) en de typische treintjes het handelskenmerk voor Schwarzkopf.  Na de Looping Star kwamen nog meer achtbanen van Schwarzkopf met een zeer gelijkend uiterlijk, zoals de Silberpfeil (1 looping), Doppel Looping (2 loopings), Dreier Looping (3 loopings), en de Olympia Looping (5 loopings). Al deze types zijn in de eerste plaats bedoeld als kermisachtbaan. De Olympia Looping die in Duitsland rondreist, is hiermee dan ook de grootste kermisachtbaan ter wereld.

De impact die Anton Schwarzkopf heeft gehad op de kermis- en pretparkwereld is gigantisch. Niet alleen zijn zijn achtbanen over de hele wereld te vinden, maar ook heeft hij onrechtstreeks vele andere mensen en bedrijven groot gemaakt. Allereerst is er natuurlijk Werner Stengel die bij Schwarzkopf veel kennis opdeed voor zijn latere werk voor onder andere Bolliger & Mabillard, Gerstlauer, Giovanola (nu: G-Tec), Intamin, Mack, Maurer Söhne, Premier Rides, Roller Coaster Corporation of America, Vekoma, Zamperla en Zierer.
De bouw van de Revolution in Six Flags Magic Mountain kon het bedrijf van Anton Schwarzkopf niet alleen aan, en daarom deden ze beroep op Intamin, dat in die tijd (1976) nog helemaal geen speler was in de pretparkindustrie. Blijkbaar was Intamin na deze opdracht sterk gebeten door het pretparkvirus; en heden ten dage zijn ze dan ook één van de belangrijkste attractiebouwers. Uit Intamin ontstond in 1990 Bolliger & Mabillard, en ook zij groeiden zeer snel uit tot wereldbekende bouwers. Onrechtstreeks kan dus ook hun bestaan aan Schwarzkopf worden toegeschreven.


Verder moeten we zeker Gerstlauer niet vergeten dat in 1981 is opgestart door Hubert Gerstlauer; een ex-werknemer van Anton Schwarzkopf. Bij Schwarzkopf stond hij in voor de elektronica en de controlesystemen, en na de oprichting van zijn eigen bedrijf hield hij zich in eerste instantie bezig met het ontwerpen en produceren van elektrische en pneumatische systemen voor Duitse attractiebouwers. Gerstlauer heeft de laatste jaren ook een sterk plaatsje op de markt weten te veroveren.


Andere bedrijven die een sterke Schwarzkopf-invloed hebben gehad zijn onder andere Wieland Schwarzkopf (het bedrijf van Anton’s zoon), Sansei (dat Schwarzkopf-attracties in Azië verkocht), BHS, Zierer, en Maurer-Söhne (deze drie laatste door hun samenwerking met Schwarzkopf).
En uiteraard zijn er nog zeer veel bedrijven die wel niet rechtstreeks contact hebben gehad met Schwarzkopf maar die toch een duidelijke Schwarzkopf-tint in hun werk hebben. Hierbij denken we vooral aan Pinfari (de Zyclon’s) en Premier Rides (tracktype en treintjes).


Als we bekijken hoe groot de invloed van Anton Schwarzkopf is geweest op de pretparkwereld kunnen we zonder twijfel stellen dat hij de vader is van de stalen achtbaan. Niet enkel door zijn eigen banen, maar ook door zijn invloed op het werk van zovele anderen. In dat opzicht kan je stellen dat bijna iedere stalen achtbaan ergens een deeltje van de ziel van Anton Schwarzkopf met zich meedraagt, en dit zal altijd zo blijven.


Tekst: Joris Pieters
Foto's: Rik Engelen