Het Spookslot was een als kasteelruïne vormgegeven spookhuis dat van 10 mei 1978 tot 4 september 2022 te bezoeken was. De attractie bevond zich in een bosrijk gebied aan de zuidelijke zijde van de huidige pardoespromenade die tussen het entreegebied en de darkride Symbolica loopt. Het was bij opening het grootste spookhuis van Europa. Als je varianten met een transportsysteem zoals Phantom Manor uit Disneyland Paris niet meetelde was dat nog steeds het geval in het sluitingsjaar.
Je betrad het slot via een massieve toegangspoort waarna je terechtkwam in een een donkere gang met naargeestige taferelen, enkele griezelige effecten en een oosterse geest waarbij het verhaal achter de attractie werd verteld. De gang deed tevens dienst als wachtrij voor de computergestuurde hoofdshow van de attractie, waarin een sinister aandoende kloostertuin tot leven komt in een nachtelijk huiverballet op de tonen van de 'Danse Macabre' van de Franse Componist Charles Camille Saint-Saëns.
De opening van het Spookslot markeerde een keerpunt in de geschiedenis van de Efteling: het park bewees met deze toevoeging voor de tweede maal dat het het niveau van een regionaal sprookjespark moeiteloos oversteeg. Verder ontwikkelde het park met de bouw van deze attractie het metier en de technische know-how die ook bij latere attracties van pas zou komen. Het Spookslot was naar onze mening samen met het entreegebouw ‘Huis van de vijf zintuigen’ een van de meest geslaagde gebouwen die door de Efteling gerealiseerd werden.

VERHAAL
Oorspronkelijk werd het slot zonder verhaal geopend, maar men besloot naderhand dat er toch een verhaal nodig was om de verschillende taferelen tijdens de hoofdshow te verklaren. Men ondernam zeker een verdienstelijke poging om alles aan elkaar te lijmen, maar een oplettende toehoorder merkt aan enkele ongerijmdheden dat het verhaal eerder de show dient, dan omgekeerd. Hieronder vind je een transcript van die vertelling terug.

"Lang, heel lang geleden, als in tijden van storm en hoog water de Maas nog reikte tot aan de voet van deze veste, woonde in dit kasteel de vierde burggraaf van Capelle van Kaatsheuvel. Hij verzamelde sprookjes en sagen van over de hele wereld én... bedreef de magie. Hij kon bloemen laten zingen en muren laten dansen. Er was maar één plaag in zijn leven: de boze heks Visculamia. Die leefde achter slot en grendel in het nabijgelegen Druinen. Zij wilde hem zijn sprookjes afnemen. Op zekere kwade dag, toen de heks zich op rooftocht vermomd had als een ongebluste jonge maagd, werd zij betrapt door de hovenier van kasteel De Efteling. Door de drie rechters van het hertogdom werd zij veroordeeld tot de brandstapel in de oostelijke vleugel van het slot. Op het laatst sprak zij een verwensing uit, waarin de burggraaf voor eeuwig werd verdoemd te zoeken naar zijn laatste sprookje: zijn dochter Esmeralda. En steeds als het water van de Maas weer stijgt, slaat de betoverde kraai van Visculamia om twaalf uur de klok. Dan bengelt weer het lijk van de tuinman die haar verraadde aan het klokkenkoord. De rechters die haar veroordeelden weeklagen uit het zolderraam en in de catacomben snelt de graaf zijn dochter na, zonder haar ooit te vinden. Terwijl de bloemen zingen en de muren dansen slingert de heks haar verwensingen in de sarcofaag waar de resten van de graaf gevangen liggen. Op de zuidheuvel van het slotplein vindt zijn dochter geen rust. En dat zal zo nog jaren duren. Tot de zang der bloemen de uilen hun ogen doet sluiten, de boze kraai in slaap gesust heeft en de verwensing is verbroken...."

Wie het verhaal kent en aandachtig oplet tijdens de hoofdshow, zal er de elementen uit het verhaal kunnen plaatsen. Aan de linkerzijde ziet men het lijk van de tuinman aan het klokkenkoord bengelen. Onderaan in de show zie je de graaf achter z’n dochter Esmeralda rennen en bovenaan kijken de rechters dan weer neer op het schouwspel. Ook de heks Visculamia vind je terug in de hoofdshow. Zij spreekt aan de rechterzijde – in vuur en vlam - haar verwensing uit. Verder zijn er ook heel wat andere details terug te vinden in het Spookslot waaronder de zingende bloemen, de dansende ornamenten, de sarcofagen, … Aan de bezoekers van het Spookslot om ze te ontdekken!

MIJLPAAL
Het spookslot is op verschillende wijzen een mijlpaal in de geschiedenis van het park.
Vooreerst was de investering en de respons van het publiek enorm. Toen de Efteling het slot in 1978 opende ter gelegenheid van haar zilveren jubileum, was het de duurste toevoeging in de geschiedenis van het park. Met een investering van 3,5 miljoen gulden gaf het park elf keer meer uit dan voor de vorige recordhouder ‘De Indische Waterlelies’ nodig was. Waar de waterlelies de bezoekerscijfers over de magische drempel van het miljoen tilden, stuwde Spookslot de aantallen naar een nieuw jaarrecord van 1.449.078 bezoekers én ontving het sprookjespark haar 25-miljoenste bezoeker.
Ten tweede was het spookslot de eerste grote toevoeging die onder de verantwoordelijkheid viel van Ton van de Ven. Ton was sedert 1965 met tussenpozen werkzaam voor de Efteling en maakt zich in die periode de stijl van hoofdontwerper Anton Pieck eigen. In 1974 zal hij hem opvolgen als creatief directeur. Het succes van het spookslot-project betonneert hem in zijn nieuwe functie: hij zal bijna alle belangrijke toevoegingen uit de jaren 80 en 90 voor zijn rekening nemen. Toch bleef hij daarbij bewust trouw aan de ‘Pieckeriaanse’ stijl die de Efteling reeds kenmerkte. Beeldbepalende attracties als ‘Fata Morgana’, ‘Droomvlucht’, ‘Villa Volta’, ‘Vogel Rok’, ‘Pagode’ en ‘Piraña’ komen allen uit zijn koker.
Tot slot bevindt het spookslot zich op het scharnierpunt in het soort nieuwigheden dat het park presenteert. De attractie kan gezien worden als een laatste megalomane variant op de uitgebeelde sprookjes in het sprookjesbos: hoewel de Efteling ook na het spookslot nog nieuwe sprookjes opent, is er geen dat het slot in schaal evenaart, laat staan overtreft. Tegelijkertijd verschuift de focus van het park na het slot naar mechanische attracties: sprookjes zijn na het spookslot niet meer de publiekstrekkers die ze in de voorgaande jaren waren. De bewegings- en computertechniek die voor het spookslot ontwikkeld werd, wordt evenwel later in doorontwikkelde vorm toegepast in attracties als 'Fata Morgana' en 'Droomvlucht'.

WETENSWAARDIGHEDEN

- Voor de opening van het spookslot strikte Efteling de Britse zangeres 'Kate Bush'. Zij promootte haar debuutalbum 'The Kick Inside' met een 'Eftelingspecial' waarin ze verschillende liedjes zong met bekende locaties in het park als decor. De single 'Wuthering Heights' werd voor deze gelegenheid opgenomen in het decor van de hoofdshow. 'Moving' werd opgenomen voor het spookslot. Ook in 'Them Heavy People' en 'Strange Phenomena' figureert het slot. Deze gebeurtenis werd herdacht met een grafzerk die zowel voor het slot als in de catacomben van de hoofdshow te vinden was. De zangeres was 19 ten tijde van de opname.

- In het spookslot wordt bijzonder veel gebruik gemaakt van Pepper's Ghost. Bij deze techniek fungeert een glasplaat als spiegel voor een tafereel dat buiten het zichtveld van de toeschouwer valt. Door de belichting aan te passen kan gespeeld worden met de mate van transparantie waarin dat gespiegelde beeld te zien is in het deel van de scène dat wel door de toeschouwer kan bekeken worden. In de wachtrij is een hoofd te zien dat op deze manier spinnen lijkt op te eten. In de glazen bol van de oosterse geest, wordt met de techniek eerst een jonge dame getoond en aansluitend een lachende schedel. De geesten en de viool in de catacomben van de hoofdshow worden op dezelfde manier gerealiseerd. Later zou het park deze techniek ook gebruiken in andere attracties.

- In de overdekte gaanderij rechts van het slot, waren aanvankelijk ook enkele griezelige taferelen gepland. Om de belichting mooi te laten uitkomen moest de ruimte donker genoeg zijn. De gang was al volledig gebouwd toen bleek dat er geen budget meer was om deze nissen uit te werken. Ze werden daarom opgevuld met baksteen en afwerkt met plaaster.

- Op een vroege maquette is te zien dat de plannen voor het spookslot aanvankelijk veel grootser waren. Rechts van de eerder vermelde gaanderij was een rechtervleugel te zien die zich qua omvang kon meten met de gerealiseerde linkervleugel. Die kant zou dienst doen als een soort van openluchtarena. Efteling realiseerde decennia later uiteindelijk toch een openluchtarena op een andere plaats in het park: in 2011 opende de parkshow Raveleijn in een spectaculair nieuw openluchttheater.

- Op een van de grafzerken staat de naam 'Den Hegarty'. Met dank aan het wonderlijke wc-web weten jongere fanatieke eftelingliefhebbers nu dat dat een bandlid was van 'Darts', een Britse band die teruggreep naar de rock and roll-stijl. Ten tijde van de opening van het spookslot zat hun lied 'Come Back My Love' in de top 5 van de Nederlandse Top 40.

-Eftelingliefhebbers creëerden elders een eindeloze schat aan informatie rond deze attractie. Wij verwijzen de nieuwsgierige lezer daarom ook met plezier door naar de Pieckfijn onderhouden 'Eftepedia-pagina' en het waardig oud geworden weboord 'Wonderlijke WC Web'.

AFSCHEID & SLOOP
Sinds de millenniumwisseling passeerden met enige regelmaat geruchten over de op handen zijnde sloop van het Spookslot. In 2007 hing bijvoorbeeld de verscherpte Europese regelgeving rond attractieparken en amusementsinstallaties het slot als een zwaard van Damocles boven het hoofd. Men fluisterde over piepschuim en brandveiligheid, maar officieel heeft men die veronderstellingen nooit bevestigd. Die horde heeft het slot echter ongeschonden genomen.
Het uiteindelijke doodsvonnis werd op 24 januari 2022 uitgesproken. Traditiegetrouw was de communicatie daarrond aan de klungelige kant: de geplande sloop werd terloops vermeld als een fait divers in een persbericht waarin men tegelijkertijd aankondigde een nieuw hotel te bouwen én een nieuwe themazone te zullen openen in 2024. De Efteling minimaliseerde het belang van haar spookslot verder in nationale media bij monde van directeur Fons Jurgens met oneliners als “De attractie was als we heel eerlijk zijn misschien tien jaar geleden al niet meer van deze tijd” en “Het spookslot wordt tegenwoordig het slechtst gewaardeerd van alle attracties”.
Het vervolg liet zich raden. Eftelingnostalgici riepen moord en brand, anti-sloop-petities werden in twee weken tijd bijna 10 000 keer getekend en de pers schreef onophoudelijk over de teloorgang van het icoon en geen letter over het hotel. Enkele erfgoedverenigingen trokken eveneens ten strijde voor behoud: zowel ‘het Cuypersgenootschap’ als ‘Heemschut’ kantten zich beiden tegen een sloop.
Efteling herpakte zich met terughoudendere communicatie over de opvolger en de aankondiging van een waardige afscheidsweek met een speciale spooknacht waarvoor enkele gelukkigen tijdslots konden winnen via een spel op een tijdelijke website. De laatste week zou het park een herdenkingspin en een boek verkopen via souvenirshop ‘De Witte Walvis’. De oorspronkelijke oplage van 2500 boeken en 5000 pins bleek echter na een stormloop van Bijbelse proporties op de eerste voormiddag van die verkoop al de deur uit. Het park opende daarop een tijdelijke webshop voor nabestellingen.