“Batavia is burning, la ville est en flammes”. Deze woorden van piraat Keith, die in het station van de darkride aan de pier voor het schip naar Batavia zat, krijgen nu wel een heel wrange nasmaak. Zaterdagavond 26 mei 2018 zette een grote brand namelijk het hele gebouw van Piraten in Batavia, samen met grote delen van het Scandinavische themagebied in lichterlaaie. De attractie maakte geen schijn van kans. In dit artikel nemen we je voor een laatste keer mee op een avontuurlijke reis naar de piratenstad Batavia, in de grootste darkride van Europa-Park.

De ontstaansgeschiedenis

De eerste plannen voor de piratendarkride ontstonden al in 1984, het jaar waarin het themagebied Nederland opende. Dit was na Italië, de tweede themazone in het park die een Europees land uitbeeldde. Ontwerper was opnieuw Ulrich Damrau (1914 – 2007), de gelauwerde film- en theaterarchitect die meer dan twintig jaar lang Europa-Park een gezicht gaf door landen als Frankrijk, Scandinavië, Zwitserland, Spanje en Griekenland tot leven te laten komen. Hij stond erop om dit te doen door de gebouwen van deze landen vorm te geven met hun karakteristieke stijlkenmerken, maar steeds op basis van zijn eigen fantasie, dus zonder herkenbare trekpleisters uit die landen na te bouwen in het park. Daarom dus geen Eiffeltoren of een toren van Pisa in de ontwerpen van Damrau.

Het originele plan was om van de attractie een rondvaart te maken met verschillende gescheiden scènes. Dat was niet naar de zin van Damrau: hij wilde er een open geheel van maken, waar de ene scène naadloos overloopt in de andere en een gevoel wordt opgewekt alsof je echt door een grote stad aan het varen bent. Damrau kreeg het voordeel van de twijfel en mocht de attractie daadwerkelijk zo bouwen. Voor het thema werd niet voor een pirateninval in de Caraïben gekozen, maar op een locatie die veel beter zou passen in het Nederlandse themagebied: de voormalige Nederlandse koloniën in het huidige Indonesië. Bezoekers zouden met grote boten op ontdekking kunnen gaan in de 17^de-eeuwse Oost-Indische stad Batavia, het huidige Jakarta. Deze stad was toen de hoofdstad van Nederlands-Indië en het hoofdkwartier van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). De attractie moest een inval van een bende piraten uitbeelden, die een waar spoor van vernieling achterlaten in de stad: ze plunderen, stichten brand en mishandelen de plaatselijke vrouwen.

In 1987 opende de attractie haar poorten voor de bezoekers. Als één van de grootste attracties in het park tot dan toe, speelde Piraten in Batavia de hoofdrol in de reclamespots van dat jaar. Meer dan 30 jaar lang veroverde de piratenstad de harten van jong en oud. Ondanks enkele opvallende overeenkomsten met de Disney-attractie Pirates of the Caribbean, waarvoor de attractie veel kritiek kreeg te verwerken, kende ze toch haar eigen stijl en schopte ze het tot een publiekslieveling van vele Europa-Parkfans.

Een tocht doorheen Batavia

De wachtrij

Onze reis naar Batavia begon op het plein van het Nederlandse themagebied, waar een groot bakstenen gebouw met een trapgevel en met vele van rood-witte zandloperluiken voorziene ramen de toegang vormde tot de wachtrij. Boven de ingang bevond zich een rond raam waarboven de bekende piratenvlag Jolly Roger was gehesen in de vorm van een banier. Het naambord van de attractie dat hieronder hing, geflankeerd door twee wapenschilden, liet er geen twijfel meer over bestaan: we zouden op reis gaan naar de wereld der piraten!

Als dat nog niet genoeg volk zou lokken, bevond zich links van de ingang, bovenop een grote lantaarnpaal, een animatronic van een als piraat uitgedoste papegaai. Deze vogel was luid op zoek naar “echte kerels” om een ”avontuurlijke reis te maken naar Batavia, door de Chinese Zee, voorbij de tropenwereld van Sumatra en voorbij de kusten  van Borneo”. Wie zich wel bereid voelde tot zulke uitdaging, moest zich melden aan de commandant, aldus de vogel.

Wie het gebouw betrad, kwam eerst in een kamer met een klein zigzagrijtje, gevormd door hekjes met een bamboe-uiterlijk. Erachter bevonden zich twee nissen die afgeschermd werden door tralies. Hier kon een kleine scène bekeken worden: twee piraten en een vrouwelijke inboorlinge bevonden zich in een soort opslagruimte vol met juten zakken en houten vaten. Deze zakken bevatten allerlei waardevolle goederen: zout, maïs, vis of aardappelen. Op een tafeltje lag een VOC-boek dat volgens de datering uit 1609 stamt: nét iets te vroeg om historisch correct in het verhaal te passen.

Aan dit vorige tafereeltje sloegen we rechts af om een lange gang in te slaan. Links bevond zich nog een andere scène, eveneens in een opslagkamer, waar één man luid snurkend lag te slapen en een andere hevig hoestte. Vervolgens kwam een tafereel waar drie mensen zware arbeid moesten verrichten. Dan zetten we onze tocht voort en zagen we links van ons een lang reliëfkunstwerk. Recht voor ons doemde een kleine nis op, gemaakt van bamboestokken, met daarin een beeldje van een soort demon.

Na een afslag rechts, meteen erna gevolgd door opnieuw een rechtse afslag, kwamen we in een nieuwe gang terecht, waar links achter tralies een volgende grote scène volgde. In een kamer waar op de muur een gigantische kaart van de regio was afgebeeld, telden twee Nederlandse officieren hun goudschatten. Een lokale schone voerde een dans voor hen uit, onder het goedkeurend oog van twee Nederlandse bewakers. Voor hun voeten knielde een slaaf.

Meteen na deze scène konden we terug daglicht ervaren. Drie kanonnen stonden hier klaar en vuurden door gaten in de muur hun kogels af. Na nog een paar korte gangen, kwamen we dan eindelijk aan in het station, waar de boten ons opwachtten. Aan de pier zat een animatronic van een piraat, die Keith werd genoemd. Hij waarschuwde ons vooraleer we de gevaarlijke tocht aanvatten. Surabaya Jim had namelijk al lelijk huisgehouden in de stad: Batavia stond in vuur en vlam! Al had Keith ook begrip voor onze motieven: hij was er namelijk ook geweest, en hij is er niet slechter van geworden. Wie heelhuids voorbij het gevaarlijke slagveld aan de rand van de stad geraakte, kon grote schatten vinden. Na nog een korte aanmaning om zeker niet te roken in de attractie, konden we instappen.

Het grote gevecht

In grote Mack-boten van 4 rijen, vatten we onze reis aan. In het station bevond zich nog een kleine jungle-scène met twee menselijke figuren en een slingerende orang-oetang. Meteen nadat we het station uitvoeren, bevond zich links een grot waarin enkele skeletten te zien waren. Even later kwamen we een drinkende piraat tegen, die ons gek verklaarde dat we de gevaarlijke tocht naar Batavia ondernamen. Deze animatronic was één van de latere toevoegingen en had een geprojecteerd gezicht, een techniek die in Europa-Park ook gebruikt wordt bij de zingende bustes in het Geisterschloss. Boven ons zagen we dan het gezicht van een Balinese god opdoemen. Toen we er net onderdoor voeren, kantelde het hoofd naar voren en begonnen we aan een afdaling in de diepte, gevolgd door een (behoorlijk droge) splash.

Nu zaten we midden in het gevecht waar we voor gewaarschuwd werden. Het was nacht: we bevonden ons onder een donkere sterrenhemel. Rechts verdedigden de Nederlanders met man en macht hun met kanonnen bewapende fort. Links bevond zich het schip van de piraten, die maar wat graag de Hollanders treiterden: “Nicht getroffen! Daneben!” (“Niet geraakt! Ernaast!”). Een piraat zweefde aan een kabel heen en weer tussen de schepen. Een waterval waarop een vuurspuwende draak werd geprojecteerd, maar ging net op tijd uit.

De markt

Het vuurgevecht hadden we ternauwernood overleefd, dus kwamen we aan in de stad. We bevonden ons in een soort plaatselijke markt. Een hondje blafte ons toe. Een piraat reed op de rug van een varken rond en een andere had enkele vrouwen gevangengenomen. Bij hem kon je de mooiste vrouwen uit het Oosten kopen, voor maar weinig geld. Boven zagen we een piraat een plaatselijke vrouw achternazitten. Een andere piraat, Jim, had alleen maar oog voor de vrouw die hij op zijn schoot had genomen. Dit tot onbegrip van een zwarte piraat, die net een grote schat had gevonden: “It’s crazy! We found a treasure and you kiss around!”. Toen we onder een brug doorvoeren, verscheen opeens een piraat uit een gat vlak boven onze hoofden. Hij had een kistje vol juwelen vast en ook hij maande Jim aan om voor de rijkdom te kiezen.

Na de brug, zagen we nog meer van de mooie nachtelijke stad voor ons opdoemen. Een stevige piraat werd geplaagd door een plaatselijk jongetje, die zijn pistool had afgenomen en hem in het water wilde dwingen. Boven een brug zat een dronken piraat. Uit de kruik die hij vasthield, morste hij water, net naast onze boot.  

De brandende stad

In het volgende gedeelte zagen we pas echt de ravage die de piraten aanrichtten. Vele gebouwen stonden in brand. De piraten plunderden verder. Vanop een brandend gebouw riep een piraat zijn maten toe dat hij een grote schat had gevonden, die hem een driemaster vol rum zou kunnen opleveren. Op het balkon van een ander brandend huis schreeuwde een vrouw om hulp. Een dronken piraat trok er zich niets van aan en zat voor het huis wat te zingen. We passeerden nog enkele piraten die vrouwen lastigvielen en een paar Aziatische vissers.

We zagen een piraat druk in de weer met een machete in de buurt van enkele kippen. Even verderop waren twee piraten bezig met een gigantische spin en een slang enigszins in bedwang te proberen houden. Op de achtergrond bevonden zich enkele lokale inwoners op een brug van bamboehout. Verderop links zagen we een tijger met lichtgevende ogen en rechts het wrak van het schip de “Batavia”. Een piraat werd er gefolterd door enkele van zijn collega’s: een verrader, begrepen we. We voeren voorbij een gevangenis met daarin vier gevangenen. Ze probeerden een aapje dat aan een boom slingerde, te overhalen hen de sleutel te geven.

Terug naar de jungle

Een huilende wolf kondigde het laatste deel van onze reis aan. We kwamen in de jungle terecht. Een vrouw droeg een hoge stapel fruit op haar hoofd en een jongen duwde een grote kar voort. Uit een ton verscheen nog een laatste piraat, die ons op een straal van zijn waterpistool trakteerde… als het weer het toeliet natuurlijk. Ook vele dieren waren hier aanwezig: een grote gorilla, een tijger in een boom en een klimmende orang-oetang.

Na nog even verder te varen, kwamen we aan in het restaurant Bamboe Baai. Onze vaargeul bevond zich tussen de tafels en het podium, waarop dagelijks meerdere shows te zien waren. Uiteindelijk kwamen we aan in het uitstapstation. We verlieten de boot, waarop onze reis doorheen Batavia erop zat. De boten werden leeg naar boven getakeld, om aan de pier weer nieuwe piraten te verwelkomen.

Latere aanpassingen

De vaart doorheen Batavia verliep niet altijd zoals hierboven beschreven. Net zoals in vele andere attracties van het park, voegde Europa-Park regelmatig kleine en grotere nieuwigheden toe, de ene al enthousiaster onthaald door fans dan de andere.

Bamboe Baai

De meest ingrijpende verandering was ongetwijfeld de komst van het restaurant Bamboe Baai in 2008. Dit restaurant bood Aziatische specialiteiten aan. Tijdens het eten kon men op gezette tijden genieten van een Aziatisch getinte acrobatieshow. Ook vanuit de boten van de attractie waren de shows te zien, aangezien de shows gewoon tijdens de openingsuren van de attractie plaatsvonden. Voor de komst van dit restaurant, moest jammer genoeg de laatste scène van de darkride opgeofferd worden. Deze scène toonde een prachtige jungle, waar de rust weer volledig te zijn weergekeerd. In deze kalme oase vond je planten en dieren, begeleid door dromerige muziek van musicerende animatronics. De papegaai aan de ingang maakte ons nog steeds warm voor dat kleine paradijs, hoewel die dus al tien jaar niet meer in de attractie te vinden was.

Het werk van Calren

De drinkende animatronic met het geprojecteerde gezicht aan het begin van onze vaart werd toegevoegd in 2006. Op zijn plaats was voorheen de grote gorilla te vinden, die toen naar de jungle verhuisd werd. Piraat Keith, die de bezoekers aan het instapstation verwelkomt, werd toegevoegd in 2011. Eerst stond hij in één van de eerste ruimtes van de wachtrij, maar omdat Piraten in Batavia zelden zulke lange wachtrijen kende, werd hij naar het instapstation verplaatst. Beide nieuwe animatronics werden geleverd door Calren, een Duits bedrijf dat creatieve oplossingen aanbiedt aan pretparken.

Calren was ook verantwoordelijk voor een andere erg belangrijke verandering in de attractie: de soundtrack. Zowel de nieuwe als de oude muziek werd geproduceerd door dit bedrijf. De relaxte oosterse klanken van “Tropic Dream”, die aanzwollen in een episch tussenstuk met veel slagwerk, werden vervangen door de meer melodische “Batavian Summer Suite”, die ook zijn eigen wintervariant kende. De oosterse sfeer werd al goed neergezet in de wachtrij, waarna de muziek spannender werd naarmate de boten de grote splash naderden. Het grote gevecht en het leven in de stad werden ondersteund door bijpassende thema’s, om uiteindelijk over te gaan tot de dromerige klanken van de jungle. Joachim Schnitzer van Calren Studios componeerde het recentste muziekstuk en was ook als co-componist betrokken bij “Tropic Dream”. Het oude muziekstuk is terug te vinden op het eerste volume van de “Dreams of Music”-cd’s van Europa-Park, verschenen in 2000. Het nieuwe stuk vinden we op de in 2006 verschenen derde cd uit deze reeks.

Diverse toevoegingen

In 2008 vond nog een andere kleine aanpassing plaats: de boten werden vernieuwd en kregen een meer Indonesische look. Enkele jaren geleden werden ook de kanonnen in de gevechtsscène vernieuwd: ze werden voorzien van echte vlammen, die de rode lichtjes vervingen die er voorheen te zien waren. Ook werden de belichte doeken die de vlammen moesten uitbeelden in de huizen van de stad, vervangen door projecties. Een projectie van de schaduwen van twee zwaardvechtende piraten werd toegevoegd. Verschillende animatronics werden vervangen of kregen een nieuw masker in de loop der jaren.

Link met de Adventure Club of Europe

Eén van de meest recente belangrijke vernieuwingen situeerde zich op het gebied van storytelling. Toen met de komst van het Voletarium in 2017 de Adventure Club of Europe (ACE) werd geïntroduceerd in het park, werd al aangekondigd dat vele toekomstige en huidige attracties in het park hiermee zouden gelinkt worden. Batavia speelde een cruciale rol in de fictieve ontstaansgeschiedenis van dit clubje van avonturiers. De stichter van de ACE, de voormalige Nederlandse piraat Bartholomeus van Robbemond, was door de VOC benaderd om een uiterst geheime missie te volbrengen. Hij moest de Vuurtijger, een magische dolk met een gegolfd lemmet, in handen proberen te krijgen. Deze dolk zou de eigenaar onkwetsbaarheid kunnen schenken. Hij vermomde zich als piraat in Batavia en ging op expeditie. Met zijn mannen kwam hij uiteindelijk terecht bij een verlaten tempel, waar gigantische spinnen en slangen huisden. Zijn mannen hadden de grootste moeite om hen te verslaan en twee van hen sneuvelden. Toen ze eindelijk de tempel konden binnendringen, zagen ze de vuurrode tijger die de dolk bewaakte en waaraan hij zijn naam dankte. Het beest wilde de dolk afgeven in ruil voor al de rijkdom van de bende, maar Van Robbemond en zijn mannen openden het vuur op het dier en slaagden erin te dolk te stelen. Wat ze niet wisten, was dat de dolk een ander magisch effect zou uitoefenen wanneer hij gestolen werd. De dief zou namelijk uitgroeien tot een bloeddorstige moordenaar. De handlanger die de dolk stal, begon de anderen aan te vallen en velen werden gedood. Van Robbemond kon de dolk maar net te pakken krijgen en veilig wegsteken in een kist. Zijn wereldbeeld werd voorgoed gewijzigd door deze gebeurtenissen: hij zou voortaan zijn hebzucht naar rijkdom achterwege laten en zijn leven wijden aan de ontdekking van de vele mysteries die deze aarde herbergt.

Voor het schrijven van dit achtergrondverhaal, werd duidelijk goed gekeken naar wat reeds aanwezig was in de attractie. De piraten die met de gigantische spin en slang in de weer waren, werden zo de handlangers van Van Robbemond en de tijger met de lichtgevende ogen, zou de dolk voortaan bewaken. Om het verhaal helemaal af te maken, werden enkele kleine toevoegingen gedaan. Bij de tijger werd een vuurschaal geplaatst, waarboven de dolk zweefde. Even verderop werd een nieuw figuur geplaatst (vermoedelijk Bartholomeus van Robbemond, al leek hij verdacht veel op piraat Keith in het station), die een kist droeg waarin de Vuurtijger veilig zit opgeborgen.

Trivia

Wist je dat?

• Tijdens de bouw van de attractie, leidde Franz Mack ’s avonds nog wat gasten rond op de werf. Hij viel daarbij in een gat en brak zijn dijbeen. Ulrich Damrau maakte zich hierover vrolijk en begreep niet wat Mack zo laat nog op de werf deed, wanneer het al donker was. Vier dagen later viel Damrau in hetzelfde gat.
• Piraten in Batavia telde 179 animatronics. De meeste daarvan werden gebouwd door het Duitse bedrijf Hofmann. Regelmatig kwamen ze langs bij “poppendokter” Reinhard Noth, die alle figuren persoonlijk kende.
• Niet alleen in het binnengedeelte van de wachtrij bevonden zich enkele scènes. Ook door de ramen rechts van de ingang kon je enkele tafereeltjes bekijken.
• Europa-Park maakt graag gebruik van authentieke kunstobjecten om hun thematisatie te ondersteunen. Bij Piraten in Batavia stonden twee houten Filipijnse Igorot-beelden naast de ingang, net als een beeld van de hindoegod Ganesha, afkomstig uit Madras.
• Het park staat er ook om bekend om zo veel mogelijk decoratie-elementen te hergebruiken. Zo was de tijger met de lichtgevende ogen afkomstig uit de Dschungel-Floßfahrt. Hij stond voordien in het indoorgedeelte van die boottocht, voordat koning Salomon er zijn intrede nam.
• “Batavian Summer Suite” is één van de muziekstukken die opgenomen zijn op de cd “Themes of Europa-Park, vol. 1”. Deze bevat elf pianoversies van bekende Europa-Parkmelodieën, gespeeld door Benedikt Weigmann. Voorlopig is er nog geen tweede volume van verschenen.
• Niet alleen de muziek, maar ook de stemmen in de attractie zijn in de loop der jaren gewijzigd. In de meest recente versie hadden de animatronics elk een drietal verschillende teksten die afwisselend afgespeeld werden, zodat elke rit net wat anders kon zijn. Bovendien werden in het halloweenseizoen en tijdens de winter nog eens andere teksten gebruikt, waarbij de personages verwezen naar de tijd van het jaar. Zo zong de dronken piraat met de kruik bijvoorbeeld “White Christmas” of “This is Halloween”.
• In het winterseizoen kregen veel animatronics ook speciale hoofddeksels: vele piraten droegen een kerstmuts in plaats van hun gebruikelijke hoed. Ook de vele kippen in de attractie werden getooid met hun eigen mini-kerstmuts.

En nu?

Na de verwoestende brand van 26 mei 2018, lijkt Piraten in Batavia compleet verloren te zijn. Over de toekomst van deze klassieke darkride, tast iedereen voorlopig nog in het duister. Wordt hij volledig heropgebouwd? Komt er een waardige vervanger? Allemaal vragen, die in de loop der tijd een antwoord zullen krijgen. Discussieer alvast mee op ons forum!

 

Tekst: © Bert Van Staeyen - Pretparken.be // Foto's: © Ulrich Damrau, © Sven Popelier - Pretparken.be, © Ignace Woinin - Pretparken.be, © Europa-Park © Calren // Bronnen: Europa-Park, EP-Board, Calren, Wikipedia