Een tijd dat internet nog niet ons leven bepaalde en ons 24/7 op de hoogte hield van het laatste nieuws: 2001. Heel wat pretparkfans zullen dat jaar op twee mei flink geschrokken zijn toen ze de krant opensloegen. Eén van de grootste nieuwsitems laat menig achtbaanhart bloeden. 'Achtbaan brandt als toorts', 'Bange uren voor Phantasialand' en 'We vreesden het ergste' zijn de in het oog springende krantenkoppen. We hebben het natuurlijk over de Gebirgsbahn en het Bobahn-complex dat vandaag precies 15 jaar geleden afbrandde. Het perfecte moment om terug te blikken op één van de grootste rampen uit de recente pretparkgeschiedenis.
Het prille begin van Phantasialand en de Gebirgsbahn
Phantasialand opende het eerst in 1967, toen nog als sprookjespark zoals ook de Efteling toen nog was. De eerste mechanische attracties waren de Gondelbahn 1001 Nacht in 1968; een hangende darkride die bij het sprookjesbeeld van het park paste. In 1974 kwam er een monorail bij van dezelfde legendarische leverancier. Anton Schwarzkopf was een attractiebouwer gespecialiseerd in kermisattracties van alle soorten en maten, en de vaste leverancier van Phantasialand. Toen het park nabij Keulen in 1975 zijn eerste achtbaan opende, mocht het geen verrassing meer zijn dat het wederom een Schwarzkopf-attractie werd: de Gebirgsbahn.
Grootste achtbaan van Europa
Niet alleen Phantasialand was met de Gebirgsbahn aan zijn eerste grote proefstuk toe. Ook voor Schwarzkopf was het een nieuwe ervaring om een achtbaan van dit kaliber te maken. Niet alleen was de Gebirgsbahn (in die vroege periode ook wel Bobbahn 1 of Bob 1 genoemd) de grootste achtbaan van Europa in die tijd, het was de eerste achtbaan van Duitse makelij met treinen bestaande uit kleine compartimenten van 4 inzittenden. Gebirgsbahn was eigenlijk de voorloper van nog veel spectaculairdere achtbanen. Een jaar later, in 1976, ging de Revolution open in Six Flags Magic Mountain. Een achtbaan die qua techniek weinig met de Gebirgsbahn verschilt, maar een veel uitgestrektere lay-out heeft met diepere drops en 's werelds eerste verticale looping.
Een gethematiseerde familie-attractie
Zo spectaculair was de Gebirgsbahn trouwens niet, tenminste niet als je puur naar de rit keek. Ondanks de moderniseringen tegenover eerdere achtbanen van Schwarzkopf, leek de lay-out van de Gebirgsbahn namelijk redelijk veel op die van een kermisbaan. Een redelijk compacte baan in een 8-vorm, met enkele rechte drops en enkele helixen. Wat maakte, behalve de in Europa ongeziene hoogte van 28,1 meter, de baan dan zo speciaal? Ongetwijfeld was net zo bekend als de achtbaan, het thema errond. Phantasialand is gebouwd in een mijngebied, dus het was ergens toepasselijk dat de Gebirgsbahn ook mijnaankleding kreeg, zij het van een goudmijn in het Wilde Westen. Een enorm viaduct diende als thematisatie voor de lifthill, terwijl de rest van de track over en in een berglandschap raasde. Net als nu besteedde het park bij de Gebirgsbahn veel aandacht aan het spektakel dat een attractie kan zijn, zelfs voor de mensen die er niet in gaan. De enorme constructie die het berglandschap voorstelde, zou echter jaren later de ondergang van de attractie worden.
De uitbreiding van het Bobbahn-complex
In 1978 Opende de Grand Canyon Bahn, de tweede achtbaan van Phantasialand. Gelegen tussen de rotsformaties en track van zijn grotere broertje, moest deze powered coaster de populariteit van de Gebirgsbahn mee kunnen opvangen en zo de parkcapaciteit verhogen. Het mag geen verrassing zijn dat ook deze achtbaan uit de fabriek van Anton Schwarzkopf kwam. De achtbaan kwam op zijn hoogste punt 5 meter boven de grond uit maar werd in reclamefolders altijd beschreven als 'bijna net zo snel als de Gebirgsbahn', wat geen onmogelijke stelling is gezien de attractie aangedreven is en de gebirgsbahn geen grote drops bevatte.
Op één mei 2001 was de achtbaan gesloten wegens onderhoudswerken: vaak wordt gedacht dat hierbij een kortsluiting is veroorzaakt, met alle gevolgen van dien.
De fatale dag
Dinsdag 1 mei 2001: het leek een perfect dagje om een pretpark te bezoeken. Het is een feestdag, zowel in Duitsland als in België, en Phantasialand verwelkomt die dag zo'n twintigduizend bezoekers. Om kwart voor twee gebeurt het: vlammen likken aan de façade van de Gebirgsbahn. Het duurt eventjes voordat de personeelsleden doorhebben wat bezoekers hen proberen duidelijk te maken. Eén van de grootste attracties van het park staat in brand.
Een gezin uit Turnhout beschrijft hoe ze wagentjes dwars door het vuur zien rijden, terwijl een vrouw uit Rotselaar dan weer vertelt hoe ze mensen uit de stilstaande wagentjes op grote hoogte zag stappen, om via de rails naar beneden te klauteren. Al snel moeten deze klimmers de track loslaten omdat het te heet word. Nergens in het park gaan de nooddeuren open en pas na tien minuten gaat het alarm af. Gelukkig weten de bezoekers kalm te blijven en wordt de pikzwarte rook van het park weggeblazen. De brand slaagt over op een Chinees theater, maar daar blijft het wonderwel bij. De grootse darkride Silbermine, vlak naast Gebirgsbahn gelegen en ondertussen uit het park verwijderd, ontsnapt ternauwernood aan de vlammen.
Na de brand
Meteen nadat de brand was opgemerkt, hebben medewerkers de brandweer gebeld. Zij zijn massaal snel ter plekke: maar liefst 600 brandweermannen, verdeeld over 95 brandweerwagens, komen waarschijnlijk de grootste brand in hun carrière blussen. Na een tweetal uren is het vuur eindelijk gedoofd. Ondertussen is de snelweg tussen Keulen en Bonn afgesloten om de hulpdiensten zo min mogelijk belemmering te bezorgen. Ook zijn er tachtig ambulances ter plaatse, wat gelukkig een ruime overschatting blijkt. In eerste instantie vreesde iedereen om tussen de assen dodelijke slachtoffers te vinden, maar uiteindelijk is er enkel sprake van 54 lichtgewonde bezoekers en geen doden. Dat, en een afgebrande klassieker.
Een verlies voor Phantasialand
Het park verloor niet alleen zijn smetteloze reputatie - iets wat ondertussen gelukkig weer is opgebouwd - maar ook een iconische attractie. In het seizoen van 2000 waren er nog voor vijf miljoen Belgische Frank aan onderhoudswerken aan de Gebirgsbahnen geweest. Hoewel de constructie van de achtbaan nog volledig rechtstaat, was de track door het geweld van de brand verwrongen. Er werd daarvoor beslist om het geheel te slopen. Het Bobbahn-complex is sneller dan iedereen had kunnen voorzien verleden tijd geworden.
Achtbaanfans prezen de Gebirgsbahn om zijn stevigheid. De Rollercoasterfriends-voorzitter van toen, Bart de Paepe vertelt in een krant: “Iedereen spreekt over de achtbaan die afbrandde, maar wat je in werkelijkheid in vuur en rook zag opgaan, was de aankleding. Het gebinte is onverwoestbaar, maar de afwerking kan wel vuur vatten. Hout, piepschuim, polyester en dat soort dingen zorgden voor de zwarte rookpluimen. Denk ook niet dat je verloren bent, wanneer je in zo'n karretje zit. In theorie kunnen technici overal ingrijpen. Elke achtbaan heeft een paar plaatsen waar de karretjes vanuit de controlekamer tot stilstand kunnen worden gebracht. zulke noodsituaties worden regelmatig geoefend. Een bewijs daarvan werd dinsdag geleverd.”
Achtbaanbouwer Anton Schwarzkopf stierf nog geen drie maanden na de brand aan de ziekte van Parkinson.
Heropleving
Phantasialand bleef niet bij de pakken zitten. De verzekering dekte de economische schade, waardoor Phantasialand een miljoenensom ter compensatie van de brand ontving. Voldoende om al in 2002 op de plek van de Gebirghsbahn, Grand Canyon Bahn en het Chinees theater wat nieuws te zetten. Deze nieuwigheden werden de madhouse Feng Ju Palace in het Chinese deel, en River Quest die thematisch naast de eerder geopende Mystery Castle paste. Deze rapid river doet trouwens wel een beetje denken aan de gebirgsbahn. Het type is natuurlijk niet te vergelijken, maar de compactheid van de attractie en de gethematiseerde façade zullen wellicht een belletje doen rinkelen aan een attractie die ooit het park domineerde.
Voor Robert Löffelhardt, de eigenaar van het park, was de ramp een kantelpunt. Het bleef niet bij die vervangers van de Gebirgsbahn. Een enorme golf van investeringen begon in het park, dewelke vandaag de dag nog steeds niet tot halt is gekomen.
Qua bezoekersaantallen hoort Phantasialand vandaag de dag nog steeds tot de Europese top en er wordt momenteel druk doorgewerkt aan niet één, maar twee nieuwe achtbanen. Een groot exemplaar en één voor de hele familie, en dat vlak naast de plek waar ooit het Bobbahn-complex stond. Taron en Raik in het nieuwe Klugheim zullen zeker en vast heel wat gasten een lach op het gezicht toveren!
Tekst: © Ignace Woinin – Pretparken.be // Bronnen: Wikipedia, Het Laatste Nieuws, Het Nieuwsblad, Schwarzkopf-coaster.net